Sermaye Artırımı Nedir ve Nasıl Yapılır?

Hepimizin aşina olduğu ancak içeriğine belki de tam hakim olmadığı kavramlar vardır. Eğer ekonomi, borsa gibi alanlarda faaliyet göstermek istiyorsak veya herhangi bir şirkette çalışan olsak bile sermaye artırımını detaylı olarak bilmek bize fayda sağlayabilir. Bu anlamda bu yazımızda sermaye artırımına nispeten genel hatlarıyla anlatarak genel bir çerçeve çizmek istedik.

Sermaye Artırımı Ne Demek?

Şirketler yatırım veya büyüme için kaynak ihtiyacına gereksinim duyabilirler. Bu durumda  dışarıdan kaynak bulma yoluna gidebilirler. Bu kredi, tahvil gibi araçlarla borçlanma yoluyla olabilir. Diğer bir seçenekte şirketin özkaynakları vasıtasıyla kaynak bulma yoluna gitmesidir. Bunun yolu da hisse senedi sahiplerinden şirkete yeni kaynak getirmelerini talep etmektir.

İşletmelerin sermaye artırımı sebebiyle çıkardıkları yeni hisse senetlerini değerinden veya daha yüksek bir değerden satması halinde sermayede özkaynaklar yoluyla artış gerçekleşir. Bu durum bedelli sermaye artımını olarak ifade edilmektedir. Şirketlerin sermaye artırımı karşılığında çıkardıkları hisse senetlerini nominal değerinden veya daha yüksek bir fiyattan satmaları halinde gerçekleştirilen sermaye artırımı bedelli sermaye artırımı olarak tanımlanmaktadır.

Sermaye Artırımı Örneği

Sermaye artırımını bir örnekle açıklamak gerekirse: şirketin sermayesinin 1000 TL olduğunu varsayalım. Bunun karşılığında da şirketin 1000 adet hissesi olsun. Bu durumda hisse değeri 1 TL olacaktır. Şirket yüzde yüz sermaye artırımına gitmiş olsun. Bu durumda şirketin hisse sayısı 2000 adete çıkacaktır. Öte yandan yıllık sermayesi de 2000 TL olacaktır. Bu artışın sebebi ise şirket sermayedarlarının şirkete  1000 TL sermaye koymasıdır.

sermaye artırımı

Bu artıştan sonra ortaya Rüçhan Hakkı kavramı çıkar. Rüçhan hakkı şirket sermayedarlarının sermaye artırımından öncelikli olarak faydalanma ve şirketin çıkarttığı hisselerden alma hakkıdır. Yine söz konusu şirketin borsaya açık bir şirket olduğunu ve hisse senedi fiyatının 5 TL olduğunu varsayalım. Şirketin piyasa değeri söz konusu artırımdan önce 5*1000 TL’den 5000 TL olur. Sermaye artırımı yapıldıktan sonra ise şirketin değeri 1000 TL’den 2000 TL’ye çıktığı için yani 1000 TL değerlendiği için şirketin piyasa değeri buna bağlı olarak 5000 TL’den 6000 TL’ye çıkacaktır. Şirketin yeni piyasa değeri 6000 TL olacaktır.

Son durumda sermaye artırımı olduğu için şirketin borsadaki hisse sayısı 2000 adetti. Bu durumda şirketin piyasa değeri olan 6000’i şirketin toplam hisse adeti olan 2000’e böldüğümüzde şirketin hisse değerinin 3 TL  olduğunu görürüz. Yani eski durumda şirketin hisse değeri 5 TL iken sermaye artırımından sonra 3 TL’ye düşmüş oldu. Şirket hissedarı açısından olaya bakıldığında elindeki hisse senedinin fiyatı düşmüş oldu ancak hisse senedi miktarı 1’den 2’ye çıktığı için elindeki eski değer 5 TL iken yeni değer 6 TL olacaktır. Yani rüçhan hakkınız kullanıp sermaye artırımına katılan sermayedarların elindeki değer belli bir miktar artmış oldu.

Sermaye artırımı yasal mevzuata göre bir şirketin esas sermayesine karşılık olarak gelen hisse senetlerinin bedellerinin ödenmesi sonrasında yeni hisse senetleri çıkartılarak şirketin özsermayesinin arttırılması yoluna gidilmesidir. Bu değişime gitmenin kararını şirketin genel kurulu alır. Sermaye artırımı yapıldığı zaman borsada işlem görmekte olan hisse senedi fiyatlarına etki yapar. Bu anlamda borsa yatırıcımları için dikkate alınması gereken bir husustur. Bu durum olumsuz anlamda da etki yapabilmektedir. Sermaye artırımı yapan şirketlerin hisse senetlerinde git geller olmakta bu durum yatırımcı için fiyat kayıplarına neden olabilmektedir.

Sermaye Artırımı Öncesi

Türk Ticaret Kanunu 269’uncu maddesinde belirtildiği üzere sermaye koyma borcu pay sahibinin taahhüt ettiği sermaye tutarıdır. Sermaye olarak konulacak haklar ve mallar para ile değerlendirelilebilmeli ve başkasına devir yapılabilir olmalıdır. Devredilemeyecek hak ve mallar sermaye olarak konulamaz.

Sermaye arttırma kararından önce eski sermayenin tamamının ödenmesi gerekmektedir. Bu işlem resmi olarak belgelendirilmelidir. Buna ilaveten sermaye değişikliğinden önce Sanayi ve Ticaret Bakanlığı‘ndan izin alınmalıdır. Bu iznin alınmasından sonra sermaye artırımı genel kurulda görüşülebilir.

Bedelsiz Sermaye Artırımı Nedir?

Bedelsiz sermaye artırımı genel olarak işletmelerin temettü, emisyon primi, duran varlık karları gibi kendi öz kaynaklarını kullanarak ve ortaklarından herhangi bir bedel talep etmeden hisse senedi dağıtımı yaptıkları bir sermaye artış şeklidir. Bu sermaye artırımı şirkete herhangi bir ek finansman sağlamaz. Eğer enflasyon sebebiyle şirketin ana sermayesi önemli değer kaybına uğradıysa sermayeyi hareketlendirmek adına bedelsiz sermaye artımı yolu tercih edilebilir.

Bedelsiz sermaye artımı sonrası şirketin piyasa değeri ve öz sermayesi değişmez. Şirket, ortaklarına bedelsiz hisse verir. Burada şirket dışarıdan bir girdi olmadan iç kaynaklarından kaynaklı yaptığı sermaye artımı karşılığında sürdüğü hisse senetlerini herhangi bir bedel almadan ortaklarına pay eder. Bedelsiz sermaye artımı neticesinde hissenin değeri düşer ancak miktarı aynı oranda artar. Hisse senedinin elindeki toplam değer bir değişiklik olmaz. Örneğin hisse senedi değeri 10 TL ise ve sermayedarın elinde 100 hisse varsa artırımdan sonra hisse senedinin fiyatı 5 TL’ye düşerken hisse adedi 200’e çıkacaktır. Totalde ise hisse senedi sahibinin elindeki değer aynı kalacaktır.

Görüldüğü üzere sermaye artırımı yasal mezvuatlara dayanan ve belirli amaçlar doğrultusunda dayanan işletmleri yapmış olduğu bir işlemdir. Bedelli ve bedelsiz olmak üzere iki farklı türü vardır. Bu uygulamalar şirketlerin  başvurduğu ve kendilerine yeni pozisyon açan enstrümanlardan biridir.